Galeria Starmach - profil i historia
Twórcami Galerii, a zarazem autorami jej konsekwentnie realizowanego programu są krakowscy historycy sztuki, Teresa i Andrzej Starmachowie. Powołując do istnienia w 1989 roku tę placówkę (jedną z pierwszych tego typu w Krakowie), przyjęli założenie, iż będzie ona miejscem prezentacji kilku jasno określonych zjawisk artystycznych. Ich dobór odzwierciedla osobiste upodobania właścicieli, z drugiej jest wyrazem pragnienia, by Galeria stała się miejscem prezentacji dzieł najwybitniejszych współczesnych artystów polskich, klasyków sztuki powojennej. Nic zatem dziwnego, że zainteresowanie państwa Starmachów w pierwszym rzędzie skupia się na twórczości artystów z kręgu Grupy Krakowskiej, ugrupowania, które niebezpodstawnie uchodzi za jeden z najważniejszych fenomenów rodzimej awangardy. Efektem tego zainteresowania jest stała obecność w Galerii prac artystów Grupy, a także indywidualne ekspozycje poświęcone twórczości poszczególnych jej członków, m.in.: Tadeusza Kantora, Jerzego Nowosielskiego, Andrzeja Pawłowskiego, Jana Tarasina, Mariana Warzechy, Teresy Rudowicz czy Marii Stangret-Kantor. Drugim zjawiskiem artystycznym, na którym skupia się wystawiennicza aktywność Galeria Starmach nieodmiennie pozostaje abstrakcja geometryczna - w stałej ofercie znajdują się prace najwybitniejszego klasyka tego kierunku, papieża awangardy, Henryka Stażewskiego, a także Ryszarda Winiarskiego, Adama Marczyńskiego oraz Janusza Orbitowskiego. Prócz wymienionych wyżej twórców, Galeria Starmach współpracuje również z kilkoma artystami młodszego pokolenia, kładąc jednak wyraźny nacisk na wartości już sprawdzone i uznane. Twórcy tacy jak Marek Chlanda, Piotr Lutyński czy Krzysztof Klimek – to wszak artyści już obecnie posiadający poważny dorobek, ustaloną renomę i skrystalizowaną wizję dzieła. Galeria Starmach przygotowuje również ekspozycje poza Krakowem, także poza granicami kraju, promując w ten sposób twórczość swoich artystów, a przy okazji propagując i upowszechniając polską sztukę współczesną. Do tej pory zorganizowała wystawy m.in.: w Londynie, Paryżu, Wiedniu, Nowym Jorku, Rzymie i Budapeszcie. Od maja 1997 roku Galeria funkcjonuje w odrestaurowanym i w nowoczesny sposób zaadoptowanym budynku dawnego żydowskiego domu modlitwy. Wraz z polepszeniem się w związku z tym warunków ekspozycyjnych profil jej działalności uległ pewnej modyfikacji. Oprócz prezentacji wybitnych polskich artystów, Galeria wystawia prace twórców światowych m.in.: fotografie Nobuyoshi Arakiego, rysunki Davida Rabinowitcha, prace Josepfa Beuysa czy polaroidy Andy Warhola. Wkładem Galerii Starmach w przybliżenie sztuki polskiej okresu lat czterdziestych i pięćdziesiątych były rekonstrukcja „I Wystawy Sztuki Nowoczesnej. Pięćdziesiąt lat później” i wystawa „Nowocześni a Socrealizm”.
W roku 1989 przy krakowskim Rynku Głównym powstała Galeria Starmach, miejsce prezentacji najważniejszych zjawisk polskiej sztuki powojennej. 17 maja 1997 roku otwarty został nowy lokal Galerii – i jej obecna siedziba – mieszczący się przy ul. Węgierskiej 5 na krakowskim Podgórzu. Do celów wystawienniczych zostały zaadaptowane zabytkowe wnętrza zbudowanego w latach 1879-1881 dawnego Domu Modlitwy Zuchera (proj. arch. adaptacji Jan Rumian, konsultacja architektoniczno-konserwatorska prof. Piotr Krakowski), z przepiękną ceglaną fasadą będącą znakomitym przykładem Rundbogenstilu w architekturze krakowskiej. Eksponowana tam sztuka zyskała więc godną swej rangi oprawę. Ciekawostką jest także fakt, że jest to jedna z największych (ok. 600 metrów kwadratowych, w tym ok. 250 metrów kwadratowych powierzchni ekspozycyjnej) prywatnych galerii w Polsce. Galeria Starmach jest jedną z niewielu polskich instytucji tego typu, którym udaje się przełamywać głęboko zakorzeniony stereotyp przeciwstawiający – jako kategorie wzajemnie się wykluczające – wysoką jakość artystyczną i komercję. Zgodnie z tym stereotypem galeria może albo odnieść komercyjny sukces, kosztem jednak artystycznego poziomu, albo też pozostać wierną wysokim standardom, tracąc wszakże szansę na finansową samowystarczalność. Galeria Starmach, istniejąca od jesieni 1989, kolejny już rok stara się udowodnić, że sukces komercyjny i artystyczny mogą iść ze sobą w parze, co więcej, mogą się wzajemnie wspierać. W stałej ofercie Galerii Starmach znajdują się prace tej miary twórców jak: Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Jan Tarasin, Jonasz Stern, Henryk Stażewski, Ryszard Winiarski, Maria Stangret, Marian Warzecha, Teresa Rudowicz, Jadwiga Maziarska czy Maria Jarema.
Andrzej Szczepaniak – Dyrektor wykonawczy Starmach Gallery, kurator, historyk sztuki, badacz specjalizujący się w twórczości Jerzego Nowosielskiego i Henryka Stażewskiego
andrzej.szczepaniak.eu@gmail.com
https://www.skira.net/en/jerzy-nowosielski-interview-with-andrzej-szczepaniak/